Geografski položaj Beograd leži na ušću Save u Dunav, na kosi između aluvijalnih ravni. Vode reka opasuju ga s tri strane i zato je, od iskona, čuvar rečnih prolaza. Zbog takvog položaja s pravom je nazvan "kapijom" Balkana i "vratima" Srednje Evrope. Temenom te kose, od Kalemegdana, Knez Mihailovom ulicom, preko Terazija do Slavije, vodi glavna gradska arterija. U Knez Mihailovoj ulici obležene su koordinate Beograda: geografska širina 44049’14”, geografska dužina 20027’ 44 i nadmorska visina 116,75 metara.
Beograd je raskrsnica puteva Istočne i Zapadne Evrope koji moravsko-vardarskom i nišavsko-maričkom dolinom vode na obale Egejskog mora, u Malu Aziju i na Bliski istok. Beograd leži na Dunavu, plovnom putu koji povezuje zapadnoevropske i srednjoevropske zemlje sa zemljama jugoistočne i istočne Evrope. Izgradnjom veštačkog jezera i elektrane Đerdap Beograd je postao rečno-morsko pristanište. U njegovu luku dolaze brodovi iz Crnog mora, a puštanjem u saobraćaj kanala Rajna - Majna - Dunav (1992), našao se u središtu najznačajnijeg plovnog puta u Evropi: Severno more - Atlantik - Crno more.
Prirodne karakteristike Okolinu Beograda čine dve različite prirodne celine. Panonska nizija, pod pšenicom i kukuruzom, severno, i Šumadija, pod voćnjacima i vinogradima, južno od Save i Dunava. Najistaknutiji oblici u reljefu šumadijskog pobrđa jesu Kosmaj (628 m) i Avala (511 m). Teren se od juga, postepeno, spušta prema severu u vidu prostranih zaravni, raščlanjenih dolinama potoka i rečica. Velika plastičnost reljefa Beograda južno od Save i Dunava čini da se grad prostire preko mnogih brda (Banovo, Lekino, Topčidersko, Kanarevo, Julino, Petlovo brdo, Zvezdara, Vračar, Dedinje). Severno od Save i Dunava nalaze se aluvijalne ravni i lesna zaravan odvojeni strmim odsekom, visokim i do 30 m. Na levoj obali Save, ispod lesne zaravni (Bežanijska kosa), leži Novi Beograd, a na desnoj obali Dunava, ispod lesnog platoa, prostire se Zemun.
Područjem Beograda Dunav protiče u dužini od 60 km, od Starih Banovaca do Grocke, a Sava u dužini od 30 km, uzvodno od Obrenovca do ušća. Najviša kota Beograda na užem gradskom području jeste Torlak (Voždovac), crkva Svete trojice 303,1 m, dok najnižu kotu ima Ada Huja 70,15 m. Najvišu kotu na širem gradskom području ima planina Kosmaj (Mladenovac) sa 628 m. Za prosečnu visinu Beograda uzima se apsolutna visina Meteorološke opservatorije sa 132 m. Na području grada su mnogobrojne šume, od kojih su najbolje očuvane na Kosmaju, Avali, Trešnji, Lipovačka šuma, Topčider, Obrenovački zabran i šuma Bojčin. Dužina rečnih obala Beograda je 200 km. Na tom području nalazi se šesnaest rečnih ostrva, od kojih su najpoznatija: Ada Ciganlija, Veliko ratno ostrvo i Gročanska ada.
Klima Beograda je umereno kontinentalna, sa četiri godišnja doba. Jesen je duža od proleća, sa dužim sunčanim i toplim periodima, tzv. Miholjsko leto. Zima nije oštra, u proseku sa 21 danom s temperaturom ispod nule. Januar je najhladniji s prosečnom temperaturom +0,4oC. Proleće je kratko i kišovito. Leto naglo dolazi. Prosečna godišnja temperatura vazduha za period od 1961. do 1990. bila je 11,9oC. Najtopliji su jul (21,7oC) i avgust (21,3oC). Najniža temperatura izmerena je u Beogradu 10. januara 1893 (-26,2oC), a najviša 12. avgusta 1921. i 9. septembra 1946 (41,8oC). Od 1888. do 1995. registrovano je samo šest dana s temperaturom iznad 400C. Broj dana s temperaturom višom od 30oC, takozvanih tropskih dana, u proseku je 31, a letnjih dana s temperaturom višom od 25oC je 95 u godini. Karakteristika beogradske klime je i košava, jugoistočni i istočni vetar koji donosi vedro i suvo vreme. Najčešće duva u jesen i zimu, u intervalima od dva do tri dana. Prosečna brzina košave je 25 do 43 km na čas, a u pojedinim udarima može dostići brzinu do 130 km na čas. Košava je najveći prečišćivač vazduha Beograda. Na Beograd i okolinu godišnje padne prosečno 685 mm padavina. Najveću količinu padavina imaju maj i jun. Prosečno trajanje sunčevog sjaja je 2 096 sati. Najveća je insolacija, oko deset časova dnevno, u julu i avgustu, dok je najveća oblačnost u decembru i januaru, kada sunce sija u proseku 2,0 do 2,3 sata dnevno. Prosečan broj dana s padanjem snega je 27, dužina zadržavanja snežnog pokrivača je 30 do 44 dana, a debljina iznosi 14 do 25 cm.
Teritorija grada Područje Beograda zauzima površinu od 322 185 ha (uže područje 35 877 ha) i administrativno je podeljeno na šesnaest opština (Vračar, Zvezdara, Novi Beograd, Rakovica, Savski venac, Stari grad, Voždovac, Zemun, Palilula, Čukarica,Surčin, Barajevo, Grocka, Lazarevac, Obrenovac, Mladenovac, Sopot. Najveća beogradska opština jeste Palilula (44,997 ha).
Stanovništvo prema popisu stanovništva iz 1991, na široj teritoriji grada živi 1 602 226, a na užoj 1 168 454 stanovnika. Najveća opština po broju stanovnika jeste Novi Beograd sa 224 424 stanovnika, a najmanja Sopot sa 20 527 stanovnika. Nacionalni sastav stanovnika: Srbi 1 372 195, Jugosloveni 87 476, Crnogorci 42 426, Hrvati 16 275, Makedonci 15 039, Muslimani 12 421, Albanci 4 985, Slovenci 3 655, Mađari 2 870, Slovaci 2 845 i drugi.
Istoričari religije i etnolozi slažu se da je slava, odnosno krsno ime, više srpska nacionalna nego verska institucija. U porodični život Srba uvedena je u 13. veku.
Od kada je despot Stefan Lazarević 1403. dao Beogradu status prestonice, u čast obnove i napretka Grad je kao svoju slavu uzeo Vaznesenje Gospodnje - Spasovdan. Ova stara zavetna slava simbolično ukazuje na uzdizanje - vaznesenje Grada iz pepela i neuništivu nadu i veru u budućnost. Ona predstavlja izraz duševne i moralne snage naroda, prekaljenog u slavnoj prošlosti, postojanog u sadašnjosti i ponositog pred budućnošću. Pod pritiskom mnogih neprijatelja i velikih društvenih promena, praznovanje gradske slave povremeno je prekidano, ali i obnavljano, izdržavši tako najtežu probu vrednosti - probu vremena. Praznik Vaznesenja Gospodnjeg ili, kako je u narodu uobičajeno, Spasovdan, jedan je od deset praznika posvećenog Hristu.
Koliki su značaj Srbi pridavali ovom prazniku vidi se i po tome što je najveći istorijsko-pravni dokument srpske srednjovekovne države, čuveni Dušanov zakonik, obnarodovan na Spasovdan 1349, a dopunjen takođe na Spasovdan 1354. Na proslavi Spasovdana 1939. Beograd je odlikovan najvišim ratnim odlikovanjem - Karađorđevom zvezdom s mačevima IV stepena. Vredno je pomenuti da je Vaznesenska crkva, sagrađena kao gradska 1863, sačuvala originalni barjak Uprave grada Beograda. Na barjaku od crvenog brokata s jedne strane je ikona Vaznesenja Gospodnjeg i, slovima od zlatnih niti, natpis: Opština grada Beograda 1938, a s druge strane ikona svete Petke i poruka: Ko Krsno ime slavi - onom i pomaže. Iz ove crkve, koja čuva gradsku slavu, 1992. ponovo je krenula litija, koja ima već ustaljenu trasu beogradskim ulicama, simbolično zatvarajući krug u dvorištu Vaznesenske crkve. Prvo stajanje, za molitve za zdravlje Beograđana, litija ima kod Terazijske česme (izvor umesto zapisa koj je bio na mestu sadašnje Srpske akademije nauka). Drugo stajanje je kod Saborne crkve, za molitve za poštedu od stradanja, za mir i napredak. Treće stajanje je za molitve za pokoj duša svim palim junacima Beograda i to u dvorištu Vaznesenske crkve ispred granitnog krsta.
Grad ima i zaštitnicu, presvetu Bogorodicu, kojoj je despot Stefan Lazarević posvetio Beograd.
Znamenja (grb i zastava) Prvi pomen beogradskog grba potiče iz vremena sina cara Lazara, despota Stefana Lazarevića, kada Beograd prvi put postaje prestonica srpske države (1403), ali ni do danas nije sa sigurnošću utvrđeno kako je on izgledao.
Sledeći grb je iz perioda mađarske prevlasti i prikazan je u grbovniku Fugersko ogledalo časti iz 1555. Tradicija beogradskog grba prekida se pod turskom okupacijom jer Turci nisu poznavali ovu vrstu simbola, a ponovo se nastavlja zauzećem Beograda od strane Austrijanaca u 18. veku. U to vreme, na predlog carskog guvernera, princa Aleksandra Virtemberškog, Dvorsko ratno veće usvojilo je 1725. i novi pečatni grb. U literaturi se još pominju: grb iz Brokhausove enciklopedije, grb iz Larusove enciklopedije i navodni "prastari grb varoši". Međutim, kod prva dva stručnjaci dovode u pitanje originalnost, a za treći smatraju da je pogrešno shvaćen rimski novac s kraja 1. veka naše ere. Važno je napomenuti da su svi ovi grbovi poznati samo po otiscima na gravirama ili prema literaturi.
U projektu Zakona o opštinama 1914. predložen je novi grb s nacionalnim obeležjima, ali nema podataka da je ovaj zakon usvojen zbog ratnih događaja te godine.
Akciju utvrđivanja beogradskog grba pokrenuo je ponovo 1931. predsednik opštine Grada Beograda Milan Nešić. Formiran je širi odbor sastavljen od umetnika, heraldičara, profesora univerziteta, generala i državnih savetnika, koji su, kako stoji u službenim novinama, zadatak shvatili "sa mnogo ozbiljnosti, mnogo volje i opreza". Odbor je više puta zasedao da bi na prvoj sednici Užeg odbora 19. maja 1931. doneo sledeći zaključak:
- grb Beograda mora imati oblik štita koji se na dnu završava lakim šiljkom;
- elementi grba su: nacionalne boje; reka, kao simbol iskonske snage Beograda; rimska lađa tritrem, kao simbol starine Beograda; bele zidine s kulom i otvorenom kapijom (zidne predstavljaju varoš, kula grad, a otvorena kapija slobodan promet);
- zemljište u klinu grba, među rekama i pod zidinama da bude crvene boje kao simbol krvi, večnog stradanja i patnje Beograda; reke bele boje prema heraldičkim zakonima; zidine varoši i kule bele boje kao simbol "belog grada"; nebo plavo kao simbol nade i vere u bolju budućnost.
Na zatim raspisanom konkursu ubedljivo je pobedila skica pod šifrom Crvena trojka, rad beogradskog slikara Đorđa Andrejevića-Kuna. Na predlog žirija, na skici su izvršene manje izmene, pa je nagrađena i zvanično usvojena skica grba u boji štampana u Beogradskim opštinskim novinama br. 1/32. Te godine, prema članku o litiji povodom Spasovdana, iz istih novina, nošena je: "... zastava sa novim grbom grada Beograda".
Posle Drugog svetskog rata, zbog izmenjenih društvenih okolnosti, Grad kao da je počeo da zaboravlja svoj grb. Statutarna rešenja kreću se od potpunog odsustva odredaba o grbu, preko upotrebe termina amblem, bez navođenja blazona (opisa) grba, do odredaba koje daju blazon jedne stilizovane verzije za koju nisu postojala prateća dokumenta.
Suočena s konfuzijom paralelne upotrebe dva grba, što je heraldički nedopustivo, kao i kritičkim reagovanjima građana, Skupština grada Beograda pokrenula je početkom 1991. postupak za rešenje ovog problema. Formirana je Radna grupa u čijem su sastavu bili Dragomir Acović, nesporni autoritet u oblasti heraldike i predsednik Srpskog heraldičkog društva "Beli orao", Mira Kun, Branko Miljuš, slikar-grafičar, i Tomislav Lakušić, sekretar Skupštine grada Beograda.
Radna grupa predložila je vraćanje legitimiteta grbu iz 1931, tri manje korekcije na grafičkoj predstavi grba i blazon grba i zastave Grada. Statutom grada Beograda iz 1991. usvojena su predložena rešenja, čime su i formalnopravno potvrđeni značaj i vrednost beogradskog grba iz 1931.
Etalone grba i zastave Beograda i grafičke standarde za njihovo prikazivanje izradilo je Srpsko heraldičko društvo "Beli orao", pa je etalon grba objavljen u Službenom listu grada Beograda br. 14/96, a etalon zastave u br. 8/97.